vrijdag 28 augustus 2009

Als de 19de eeuw jouw passie is...

Agir XIX is een Waalse website die volledig over historische dans gaat. De meeste aandacht gaat naar de 19de eeuwse danspraktijk. Opvallend hierbij is het ontbreken van elke vorm van recuperatie van het dansante materiaal ter bevestiging van een regionale identiteit. Hier in Vlaanderen is dat wel eens anders. Volksdansgroepen beschouwen doorgaans elke dans die uit een plaatselijk archief duikelt als een oorspronkelijke Vlaamse creatie. Dat dit voor de 18de- en 19de-eeuwse dansgeschiedenis meestal niet vanzelfsprekend is, bewijzen talloze studies over het onderwerp. 
Eén van de autoriteiten terzake is Ellis Rogers. Hij wordt vandaag internationaal beschouwd als de specialist in de historische ontwikkeling van de Quadrille als dansvorm. Samen met hem organiseert Danspunt een workshop:

21/11/2009: Historische Cottillon en Countrydances laatste kwart 19de eeuw
22/11/2009: Historisch ontwikkeling van Lancier's Quadrille 

Plaats: Casa De Carmen, Zendelingenstraat 32, 2140 Borgerhout
Duur: Telkens 10u - 17u00
Meer details volgen later

dinsdag 18 augustus 2009

Cake Walk postkaarten

Ze vormen een genre apart waaraan elke onderzoeker naar sociale danscultuur en variété zich vergaapt. Je ziet doorgaans twee artiesten afgebeeld die elkaars rare pasjes of houdingen imiteren. Je vindt ze ongeveer overal in Europa terug vanaf het einde van de 19de eeuw. Wie er zich aan wil wagen: ga eens naar een ruilbeurs voor oude ansichtkaarten en oogst.
Volgens dit uitstekende wikipedia artikel ontstond de dans rond 1870 als entertainment op amerikaanse plantages. De plantageeigenaars lieten hun zwarte slaven een avond dansen voor een jury. De grappigste danser kreeg dan een cake als prijs, vandaar ook de naam. Later waaide de dansstijl over naar ministrel shows en vandaaruit veroverde de dans ook de Europese danspaleizen en variététheaters.
Ten tijde van mijn onderzoek voor het nieuwe Museum Vleeshuis vond ik zelfs een aantal Antwerpse kaarten terug, die vandaag in de permanente opstelling te bewonderen zijn. Via deze website kwam ik recent nog een paar authentieke Amerikaanse postkaarten en wat kundige commentaar. En als je op youtube zoekt kom je een paar authentieke cakewalk filmpjes tegen van 1908 - 1910.

maandag 17 augustus 2009

Van de waaiers van weleer

Hoe het komt dat deze traditie ondertussen is uitgestorven, is mij een raadsel. Waaiers om jezelf ter verkoeling wat te waaieren horen bij een bal als goede dansschoenen. Ze werden tot in de jaren '60 voor speciale bals gedrukt en aan de dames uitgedeeld. Laatst kwam mijn danspunt collega Anick van Dam nog op de proppen met een prachtig roze exemplaar uit het Antwerpse uit het magische jaar '69.
Ik was altijd blij om er eentje tegen te komen als ik op jacht was in de archieven. Gewoon een kwestie van sport: ze zijn relatief zeldzaam. Bij deze dus een dubbele oproep. Ten eerste wie nog balwaaiertjes heeft liggen van vroeger mag mij altijd een foto'tje toesturen. Ten tweede: wie organiseert nog eens een bal met balwaaiertjes? In beide gevallen zal ik er op deze blog kond van doen.
Overigens, als je het woord balwaaier in google intypt krijg je een interessante link te pakken naar de online databank van 'Het Geheugen van Nederland'. Je kunt bijzonder inzoemen op dit een zeer elegant waaiertje.

zondag 16 augustus 2009

Pareltjes van Danspaleizen

Dit is zo'n beetje de start van een minireeksje over danszalen in oude stijl. Telkens stel ik hier een oude danszaal voor die vandaag nog kan worden gebruikt. Omdat onroerend dansant erfgoed nog steeds massaal wordt gesloopt, willen we goede initiatieven, zowel van de overheid als van privé horeca ondernemers positief in de kijker zetten. Telkens krijgen jullie ook een stukje geschiedenis van de zaal mee.

woensdag 12 augustus 2009

Ondertussen in Enschede...

Toen ik een paar weken geleden de 2de straalschijf van folkgroep Embrun in handen kreeg, werd mijn aandacht getrokken door de foto's aan de binnenkant van de CD hoes. Die bleken allemaal genomen tijdens een optreden in het Nederlandse Enschede. De impressies van dat concert moeten de jongens van Embrun bijgebleven zijn, want de volledige fotoschoot van de Cd is eraan gewijd. We kunnen ons dat levendig voorstellen. Een intakt interieur van een echte oude danszaal van ca 1890 kom je niet elke dag meer tegen vandaag de dag. Ze worden namelijk meestal gesloopt voor je er erg in hebt.
Het was bovendien één van de laatste optredens in de oude danszaal van de oude schouwburg van Enschede. Helaas, kunnen we nu wel zeggen. Als we dit artikel mogen geloven zou het interieur van deze zaal plaats moeten ruimen voor één of ander virtueel kenniscentrum. En wij die dachten dat ze in Nederland veel intelligenter met hun erfgoed omsprongen. Zoals hieruit blijkt, vertonen onze beleidsmakers blijkbaar dezelfde blinde vlek. Je kunt zelfs beter spreken van een gebrek aan visie op stedelijke centra in het algemeen. Men klaagt voortdurend dat onze binnensteden geen bruisend leven meer hebben na de kantooruren. Maar tegelijkertijd sluit men wel die laatste zaaltjes waar het gezellig toeven is bij goede, niet te luide muziek die niemand stoort. Waar een publiek met de fiets, het openbaar vervoer of te voet naar toe kan. Waar een vreedzame coëxistentie mogelijk is tussen bewoning, muziek en locale economie. Men zou misschien soms wat kleinschaliger moeten leren denken. Of laat ze eens hier in Antwerpen naar De Roma of in Sint - Niklaas naar De Casino komen kijken voor inspiratie.

vrijdag 7 augustus 2009

Volkdansbal in Danspaleis Rubens anno 1939

Dit artikel schreef ik zoveel jaar terug eens voor folkroddels. Aangezien het nog steeds grote actualiteitswaarde heeft, herneem ik het hier.

Gisterenavond vond zoals naar jaarlijkse gewoonte het volksdansbal van Speelschaar De Vedelaar uit Antwerpen plaats in Danspaleis Rubens. Tegen halfnegen des avonds was de enorme dansvloer opnieuw goed gevuld met het talrijk opgedaagd, overwegend jeugdig publiek. Het is verheugend vast te stellen hoe moderne jongens en meisjes van vandaag dit soort gezond vermaak zo weet te smaken.. Geen één ging zich te buiten aan tabak of drank of verstoorde de opperbeste frisse en blijde vriendschap van het samen dansen op enige andere wijze. De vele Engelse Contradansen en enkele van onze eigen traditionele dansen werden erg gesmaakt door het jonge volkje. Ook het orkest liet zich van zijn beste zijde bewonderen. We herkennen Nonkel Leemans op het Groot Accordeon en Bompa Van Mierlo aan de klarinet, moedig terzijde gestaan door Groot-Nonkel Stichelmeyer op de percussie en Tante Vanden Abeele met een viool onder haar fors gevormde onderkin. Het spontane en gemoedelijk samen muziceren, in hedendaagse termen van de jeugd op zijn Engels een Jam – session genoemd, was een waardige afsluiter van deze waarlijk feestelijke avond. We willen Danskant bedanken voor het bereidwillig ter beschikking stellen van deze unieke foto's uit hun archief.

donderdag 6 augustus 2009

De oudste filmopnames van gildedansen online

Recent ging ik een kijkje nemen op het landjuweel van de Kempische gilden in Essen. Ik kwam vooral voor de danswedstrijd en zag daar mooie dingen gebeuren. Wie schetst dan mijn verbazing toen ik een tijdje terug plots online oude filmpjes kon bekijken met Vlaamse gildedansen? De filmpjes staan op de website Erfgoedbank Hoogstraten in de sectie van een filmbank. De filmpjes gaan over het schoon inkomen van 41 Kempische Gilden naar aanleiding van het Kempisch congres van 1937. De dansfragmenten staan op het einde van de filmpjes, dus je hebt wat geduld nodig om ze te bekijken, maar het loont zeker de moeite. Op sommige momenten waren de beelden ook zeer confronterend. Vooral het in scène zetten van het boerenleven voor de camera had voor mij zelfs iets bepaald lugubers. Anderzijds was het ook weer zeer interessant om te zien hoe één gilde haar dansers, die een kadril dansen, liet begeleiden door een blaaskapel met tuba, cornet en klarinet. Mocht iemand daar de partituren van weten liggen, mag die mij dat altijd laten weten ;-)

dinsdag 4 augustus 2009

Over wat een Jazzke is

Toen Björn van Hove en ikzelf in opdracht de Fanteyfare recent het stadsarchief in Sint-Niklaas indoken op zoek naar bruikbaar materiaal over danstradities, stootten we onverwachts op pakken lijsten met caféinstrumenten. Blijkbaar werd op mechanische caféinstrumenten een aparte belasting geheven tijdens de jaren van het interbellum. Het feyne aan die lijstjes is dat ze natuurlijk een gedroomd en systematisch overzicht bieden van in welke cafés tijdens die jaren tingeltangels, draaiorgels en pick-ups stonden. Je kunt aan de hand van deze lijstjes de opkomst van de radio volgen en dergelijke meer. Eén type instrument intrigeerde ons van bij het begin. Het werd in de lijsten gewoon "Jazz" genoemd. De term duikt voor het eerst op vanaf het jaar 1931. Dat het dus niet om een jazzcombo met muzikanten ging, was meteen duidelijk. De taks gold immers alleen op mechanische muziekinstrumenten. In gedachten doemde het beeld van het Decaporgel in Café Beveren in Antwerpen op als ultiem beeld. Tot een kenner als Björn Isebaert me erop wees dat dergelijke instrumenten pas na de tweede wereldoorlog werden vervaardigd. Björn Isebaert gaf vervolgens een gouden tip. Of het niet zou kunnen dat het ging om zo'n jazz-automaat zoals die tijdens de jaren '30 in vooral Frankrijk populair waren. Hij stuurde me een link door naar een prachtig gedocumenteeerde website van de Franse verzamelaar Michel Nallino en deed vervolgens een suggestie ivm een lokale bouwer. Gentenaar Pierre Eich zou zich in die jaren een internationale reputatie bijeen hebben gebouwd met superieure jazz-automaten. Op youtube kun je trouwens een paar andere instrumenten en arrangementen van zijn hand beluisteren. Ze klinken alvast indrukwekkend. Interessant is nog even na te denken over wat de term jazz in muzikaal opzicht dekte tijdens het interbellum in Vlaanderen. Dat het niet om onversneden Amerikaanse muziek ging, was ons al eerder duidelijk. Mensen als Albert Michiels investeerden hun leven om de geschiedenis van de vroege Belgische jazz boven te spitten en zij toonden zwart op wit aan dat Jazz vaak een heel breed spectrum besloeg in die jaren. Het één en ander werd ons ook duidelijk toen we, opnieuw voor de Fanteyfare in het archief van Koninklijke Harmonie Sinte-Cécilia te Sint-Amands aan de Schelde, een reeks partituurboekjes aantroffen onder de titel: Jazzmuziek. Inhoud: Polka, Foxtrot, Wals, Trag Fox, enz. Dansmuziek kortom. Jazzmuziek stond in die context gelijk aan lichte muziek, amusement, entertainment. Dat blijkt trouwens ook uit de speellijstjes van jazzkes die Michel Nallino terugvond aan de binnenkant van zijn instrumenten. De twee Franse stukken komen van Nallino's website, het archiefbeeld maakte ik zelf en mag van het Stadsarchief Sint-Niklaas worden gebruikt voor deze blog.

zondag 2 augustus 2009

Na enkele weken radiostilte...

Nemen we vol goeie moed de taak om voor deze blog elke week iets te maken weer op. Er zullen, gezien het lange genezingporces dat ons te wachten staat, gaten vallen, dat weten we, maar we gaan er toch voor.
Deze keer wil ik uw aandacht vestigen op de foto die boven deze blog prijkt. U ziet een krammikelige piano en een bankje staan in een nogal onwezenlijk landschap, dat, bij nader inzicht een ruïne blijkt te zijn.
Het beeld is om diverse redenen niet toevallig gekozen. Om te beginnen is het een detail van een anoniem amateurkiekje (ik heb met man en macht de auteur terug proberen vinden, maar dat bleek helaas onmogelijk) dat ik zoveel jaar geleden aantrof op flickr van de Sofiënsaal in Wenen. Deze wereldberoemde danszaal was het toneel van heel wat historische bals en platenopnamen (o.a. Weense Walsen o.l.v. Von Karajan voor Deutsche Gammophon), op 16 augustus 2001 brandde het gevaarte af.
Nu is het voor erfgoed gebruikelijk om in min of meerdere mate in staat van verval te verkeren. In dit geval is het echter het verval dat haast deel begint uit te maken van het erfgoed. Typisch Weens en een beetje decadent zou je kunnen zeggen. Er is ondertussen zelfs een soort 'reddingsgenootschap om de ruïne te redden' in het leven geroepen.
Merkwaardig om weten is het feit dat deze balzaal in feite ook een zwembad was. In de zomer kon men er zwemmen (de piano staat op de bodem van een badkuip) en in de winter, wanneer het te duur werd om het zwemwater op te warmen, legde men een zwevende houten dansvloer aan boven op het zwembad. Naar het schijnt gaf de holle kuip een extra akoestische dimensie aan het dansen...